PostNL roept om hulp in een steeds verder krimpende postmarkt. Maar de monopolist gebruikt de resultaten vooral om de aandeelhouders te plezieren, schrijven Leen Paape en Leo van de Voort.
Na een korte periode van concurrentie – van onder andere Sandd – is het monopolie op de Nederlandse postmarkt weer terug van weggeweest. PostNL heeft bijna de hele markt in handen, op het aandeel van een aantal lokale postbedrijven na.
Bij het liberaliseren van de post- en telefoniemarkt was de opvatting dat concurrentie de kwaliteit van de dienstverlening zou verhogen en de kosten zou verlagen. Bij de telefonie is dat behoorlijk gelukt. Op de markt voor post dus niet.
PostNL is monopolist, en zo gedraagt het bedrijf zich ook. Daar zit een fors probleem van moral hazard. Dat duidt op risicoverhogend gedrag van partijen, omdat zij niet direct risico lopen voor hun daden. In het geval van PostNL gaat het om private verrijking – uitkering van dividend, inkoop eigen aandelen – en het publiekelijk afwentelen van de kosten. Er zijn onvoldoende concurrentieprikkels om goedkoper én beter diensten te verlenen.
Minder service
Bij PostNL spelen twee zaken. Steeds meer post wordt verkeerd of te laat bezorgd – in 2023 werd slechts 82% correct bezorgd, becijferde de ACM. Daarbij komt nu het voornemen van PostNL om de post minder vaak te bezorgen. Minder service, hogere kosten. Wie doet PostNL wat?
Bovendien zijn de resultaten uit het verleden vooral benut om de aandeelhouders van PostNL te plezieren. PostNL kent een hoge jaarlijkse ratio aan dividenduitbetaling, zo’n 70% tot 90%. Dat betekent dat deze marktmonopolist nagenoeg de hele winst uitkeert als dividend. Investeren in baanbrekende innovaties bleek voor PostNL geen optie, evenals het bieden van betere arbeidsvoorwaarden om het tekort aan postbezorgers op te lossen.
Aandeleninkoop
Ook startte PostNL in 2022 met een fors programma om eigen aandelen in te kopen. De koers daalde jarenlang, door de ene winstwaarschuwing na de andere, van €5 per aandeel naar minder dan €1,50 nu. De inkoop geschiedde tegen een koers van ongeveer € 3 per aandeel. In totaal was met dit inkoopprogramma zo’n €250 mln gemoeid. De koers dezer dagen schommelt rond de € 1,25, dus veel heeft het niet geholpen om de koers van PostNL structureel op te drijven.
‘De baten vallen op de mat bij de aandeelhouders, de lasten bij u en mij’
De baten van PostNL vallen telkens op de mat bij de aandeelhouders. En dat terwijl het bedrijf de lasten – in de vorm van verschraling van de dienstverlening en een stijging van de prijzen – bij u en ons aflevert. Op tijd, dat dan weer wel.
We zouden niet de Postwet moeten aanpassen, maar het bestuur van PostNL.
Leen Paape is emeritus-hoogleraar Corporate Governance aan Nyenrode Business Universiteit. Leo van de Voort is bestuursadviseur bij Fuel for Living Strategies.
Bron: Gepubliceerd in FD 1 maart 2024: https://fd.nl/opinie/1509051/wie-doet-postnl-wat
