In de ‘duiding’ van extreemrechts, populisme, ed. zitten we vast in een enorm misverstand. Het idee is dat de zoekende burger – gekrenkt en vernederd – daar een politieke vluchtheuvel vindt ondanks Wilders, Trump, Meloni, Farage, Orban, c.s. Het idee is óók dat als we deze zoekende burger maar een wenkend (liberaal, sociaaldemocratisch, etc.) perspectief bieden het uiteindelijk allemaal wel (weer) goed komt.
Het is voor duiders – vanuit hun gepreoccupeerdheid – moeilijk, zo niet onmogelijk, te bevatten dat de extreemrechts of populistische boodschap (met Trump c.s.) gewoonweg aantrekkelijker, en zeker uitnodigender is dan welke andere boodschap ook. Het narratief is nu in de greep van wraak – wraak op het establishment. Dat is geen wanhoopskreet, dat is de triomf van de dominantie, ‘take back control’.
Werd tot voor kort nog de vraag gesteld met betrekking tot populisten c.s. – ‘Wie zijn die mensen?’, uit een soort hulpvaardige verwondering. Nu wordt de vraag gesteld aan de ‘elite’ ‘Wie zijn die lui?’, uit een agressieve neerbuigendheid.
De messen worden – al bijna letterlijk – geslepen.
In een kapel in het prachtige Padua schilderde Giotto een beeld van ‘L’Ingiustizia’, De Onrechtvaardigheid – als heerser die zich afwendt van het geweld onder zich op het schilderij, onverschillig, passief. Politiek-theoreticus Judith Shklar (zie bv. De Groene Amsterdammer, 27/2/2025) zou dit duiden als: onrechtvaardigen moeten niet louter worden beschouwd als misdadig of hebzuchtig, maar zeker en vooral als moreel gespleten. Waar slachtoffers onrecht ervaren zien zij alleen maar pech.
Daarbij zijn overheden die dan niets doen vaak het onrechtvaardigst van alles.
Die kant gaan we op. Onrecht, jammer dan: pech voor je.
Al onze instituties die iets aan onrecht willen doen – en op de toekomst zijn georiënteerd – zijn inmiddels ‘verdacht’: onderwijs, universiteiten, mediaorganisaties, Ngo’s, bureaucratieën, rechters, etc. De rechts-radicale revolte breekt alles af wat in de weg staat aan de autocraat die op de schouders van velen staat. Dat waait niet zo maar over.
Veiligheid is uit het zicht – het gaat de komende jaren om weerbaarheid.
Met Winston Churchill:
‘We shall draw from the heart of suffering itself the means of inspiration and survival.’
The Cappuccino King
