Succes smaakt altijd naar meer en is daarmee een belangrijke motivator. En niet ten onrechte. Het stimuleert, maakt energie los en drijft ambitie. Op die wijze is het een bron die het beste in ons naar boven haalt. Succes is echter ook een belangrijke drijver van imitatie en dat veelal ten onrechte. Imitatie leidt vaak tot frustratie, energieverlies en moedeloosheid. Op die wijze is het uiteindelijk een bron van apathie.

Ook in het bedrijfsleven – en managementopleidingen – speelt dit. Het succes van Stephen Coveys boek The Seven Habits of Highly Effective People (1989) spreekt in dit opzicht boekdelen. Natuurlijk zullen hoogst effectieve mensen die eigenschappen hebben, maar niet iederéén die deze eigenschappen heeft is hoogst effectief. De ‘coachende klasse’ die telkens dit boek van stal haalde (lift mee op het succes!) moet een spoor van frustratie hebben nagelaten: ‘Werk ik hard aan die zeven eigenschappen, loop ik alsnog die promotie mis’… Of: ‘Het lijkt er op dat ik die zeven eigenschappen bezit, maar ik moet toch faillissement aanvragen’…

Een typisch geval van selection bias. Immers, alle ‘gevallen’ van mensen die de zeven eigenschappen hebben maar niet – in welke definitie ervan dan ook – hoogst effectief zijn (en dat is een veelvoud van de highly effective ones) worden niet in de beschouwing meegenomen. Daarmee ontstaat een vertekend beeld. Het heet ook wel attribution bias, het succes is aan mij te danken maar het falen aan iets anders, pech, het weer, de economie, de pandemie, et cetera, excuses zijn altijd snel te vinden.

Naast die zeven eigenschappen moet er dus ‘iets’ meer zijn – een ‘iets’ dat zich niet makkelijk laat meten – hoogst waarschijnlijk: een fikse portie geluk. Maar dat verkoopt minder lekker – immers, daar kun je in principe niet zoveel aan doen.

Het is dus goed te beseffen dat het bij het opvolgen van al deze ‘wijze raadgevingen’ succes niet verzekerd is. Immers, er zijn honderdduizenden atleten die deze zaken in praktijk brengen, maar er is maar één Usain Bolt… Om prestaties neer te zetten is energie nodig. En om hoogstaande prestaties (blijvend) neer te zetten zijn droom, talent en energie nodig, gecombineerd met een beetje (of veel) geluk. Topsporters – en ook topwetenschappers, topbestuurders – zijn nogal vatbaar voor benchmarking en stereotypering.

Echte outperformers zijn dus écht het topje van de ijsberg en de uitzondering op de bekende regel. Daarbij past dan ook nog de kanttekening dat er een flinke portie geluk komt kijken bij dat voortdurende succes. Immers, situationele factoren die je niet in de hand hebt spelen vaak een belangrijke, zo niet doorslaggevende rol.

Professor Chengwei Liu schrijft daar het volgende over: ‘Going from good-to-great is a different story: being in the right place at the right time can be so important that it overwhelms merit and grit.’

(uit: ‘Why you shouldn’t imitate Bill Gates if you want to be rich’, 2017).

De conclusie kan dan ook niet anders luiden dat imitatie geen enkele zin heeft. Handig zijn die lessen mogelijk wel, maar dan toch vooral in die zin dat zij ‘conditio sine qua nons’ zijn – noodzakelijk maar niet voldoende.

Voor Het beste van jezelf ging Giphart aan de slag met de volgende vragen: Wat brengt mensen tot uitzonderlijke prestaties? Wat doen uitblinkers anders dan anderen en wat kunnen we van ze leren? Maar hoe komt dat? Delen ze ondanks die grote verschillen in wat ze doen bepaalde beslissende eigenschappen?

Een onfeilbaar recept voor topprestaties ontdekte Giphart niet. Maar wat deze dertien mensen gemeen hebben: bewust of onbewust werpen ze telkens weer hun krachtigste mix van talenten in de strijd om hun professionele doelen te realiseren.

Voor mij heeft dat toch veel weg van homeopathische geneeskunde – baat het niet (meestal, denk ik), dan schaadt het niet. Je kunt je er niet snel een buil aan vallen.

Door te doen waar ze goed in zijn en waar ze plezier aan beleven, halen ze het beste uit zichzelf en uit de samenwerking met anderen. Hoe ook jij je eigen talenten kunt ontdekken en er meer gebruik van kunt maken? Ik denk: bel Leeuwendaal…. En/of check de index achter in het boek (waar alle talenten – en niets (!) anders – handig opgedist worden).

Uiteindelijk is Het beste van jezelf een mooi uitgegeven en heel toegankelijk, goed geschreven boek. Maar het blijft een smakelijk opgediend acquisitiehapje.

En, denk ik, om op ‘slinkse’ wijze adviesbureau én talent assessment onder de aandacht te brengen. Met disclaimer: ‘(…) nadrukkelijk geen voorspellende waarde’. Tja.

En dat is mij een stuk minder sympathiek.