Door Leo van de Voort

Het centraal stellen van meervoudige waardecreatie en het begrijpen en benutten van dynamiek zijn vaardigheden die onlosmakelijk zijn verbonden aan leiderschap. Het gaat niet om vaardigheden als zodanig, maar om de wijze waarop de leiding deze vaardigheden zich eigen maakt en toepast. Zo behoeft het welslagen van strategie een bijzondere inspiratie, waarin het niet gaat om targets, maar om de meerwaarde van de organisatie die de gevraagde inspanningen rechtvaardigen.

Geen taakstellingen, maar inspirerende dromen. Strategie vereist een verhaal dat ertoe doet. Dit vergt moed, een innerlijk doorleefd gevoel van urgentie, dat strategie geloofwaardig maakt. Het is overigens behalve het verhaal óók ‘de vent’ (V/M). Geen enkele strategie maakt kans van slagen als twijfels bestaan over de integriteit en geloofwaardigheid van de leiding. Dit gaat niet om iets kúnnen, maar iets zíjn.

Al weer een tijd geleden werden de drie politieke hoofdrolspelers bij ‘De Val van de Muur’ in 1989, nu vijfendertig jaar geleden, publiekelijk geëerd: Michail Gorbatsjov (toen 78), George Bush sr. (toen 85) en Helmut Kohl (toen 79). Alle drie hebben ze in eigen land in de jaren na 1989 stevig onder vuur gelegen. Het applaus bevalt hen zichtbaar.

Gorbatsjov maakt van de gelegenheid gebruik om, zij het met enige ironie, de VS te bekritiseren: ‘De VS hebben een perestrojka nodig’. Om daarna te wijzen op het belang van de import van Russische bruiden in Duitsland. Zonder hen waren de ontwikkelingen van toen twintig jaar geleden niet mogelijk geweest. Daarmee aangevend: het zijn nu eenmaal niet alleen een paar politici die de geschiedenis veranderen. Deze insteek past goed bij de relativering van de politiek die men dit herdenkingsjaar probeerde aan te brengen. Vooral de rol van de DDR-burgers zelf wordt centraal gesteld. Ook Bush sr. legt er nog eens extra nadruk op: ‘Het begon niet in Bonn, Washington of Moskou, maar in de harten van de mensen.’

Ik moest hier aan denken toen ik onlangs met een vriend naar de film ‘This is it’ keek, de film over de voorbereidingen en repetities van Michael Jackson voor zijn geplande laatste, vijftig optredens omvattende, comeback- en afscheidstournee ‘This is it’. Zoals bekend, twee weken voor het eerste optreden overleed de zanger aan een hartstilstand, op 25 juni 2009.

Als geen ander, zo komt in de film sterk naar voren, besefte hij dat zijn succes, en élk succes, voortkomt uit de harten van de mensen – zijn permanente aandacht voor de uiteindelijke ‘afnemers’ (zijn fans, de bezoekers, de cd/dvd-kopers, etc.) is oprecht en fantastisch.

Hier werd toonaangevend leiderschap zichtbaar.

Uiterst ambitieus en gedreven (‘a man with a mission’), oog voor grote lijnen en detail, bevlogen, inlevend, meelevend (als hij de dansers aanwijzingen geeft bij onvolkomenheden, ‘het geeft niet, daar oefenen we voor’), betrokken, gericht op uitvoering, empathisch, luisterend, maar ook erg duidelijk, bezielend, etc. Ook het onderlinge applaus is ontroerend, en bevalt hem zichtbaar.

Wat je bijna tot je ontsteltenis moet constateren is dat Michael Jackson in alles een onaantastbare superioriteit uitstraalt, leidend, transparant, uitnodigend om te volgen, maar openstaand voor suggesties. Het gezamenlijke resultaat telt. Samen iets magisch neerzetten voor anderen.

Betrokken leiders hebben de ambitie om die kwaliteiten optimaal tot wasdom te brengen: enthousiasmerend, prikkelend en samenbindend, zodat mensen individueel én collectief tot hun allerbeste prestaties komen. Zoals James Champy in Smart Leaders, Smart Lessons (2008) schrijft:

‘Business conditions are changing, but a lot of the questions about what to do are the same. There are some underlying elements of leadership that are reasserting themselves. One is the pure nature of ambition itself, in the good sense.’

Deze invulling staat lijnrecht tegenover de invulling die zogenaamd ‘sterke’ leiders aan het begrip ambitie geven. Zij vernauwen ambitie tot een egocentrische aanwending van macht en richten zich op wat zij willen bereiken, in plaats van op wat de organisatie nodig heeft. Ambitie als strijdperk, zonder oprechte nieuwsgierigheid naar het ongebruikte (bedrijfs)potentieel. Gevangen in hun eigen beeld van de werkelijkheid zorgen zulke leiders al snel ook voor gevangenschap van hun bedrijf. Heel veel meer dan varianten op ‘meer van hetzelfde’ levert dit niet op.

Ze kunnen boeken volschrijven over leiderschap, maar je kunt ook naar de bioscoop gaan (of de dvd aanschaffen).

‘This is it’.

Eerst gepubliceerd op: managementboek.nl, 14 januari 2025